ASİT VE ALKALİ İLE DAĞLAMA (Pickling)

Eğer demir içeren bir metal ile çalışıyorsanız bazı durumlarda metal yüzeyinde kötü şekilde oksitlenme meydana gelmiş olabilir. Temizlenecek metalin yüzeyi gres veya yağ ile kirlenmiş ve aynı zamanda lekeler, pasdan kaynaklanan renk bozuklukları mevcut olabilir. Asitle dağlamanın amacı alkali temizleme banyosunda giderilemeyecek olan bu pas ve lekeleri ortadan kaldırmaktır.

Prensipte asitle dağlama banyosunda mevcut bulunan asit, pası veya oksit tabakasını metale zarar vermeden çözer, uygulamada ise iyice temizlenmiş olan metalde asidin az da olsa bir tahribata yol açması sözkonusudur. Asitle dağlama çözeltisinde bulunan ve inhibitör olarak bilinen maddeler yardımı ile temizlenmiş metal yüzeye asidin etkisi minimum düzeyde tutulur. ¹⁰

Herhangi bir metal asitle dağlamadan veya aside daldırılmadan önce yüzeyindeki kirler, gres vb. giderilmelidir. Bu nedenle aside daldırmadan önce yağ alma ve/veya elektrikli yağ alma uygulanmalıdır. Gres bulaşmış veya kirli bir metal parçaya uniform olarak asitle dağlama uygulanamaz çünkü gres asidin yüzeye etki etmesini engeller.

Aside daldırmanın veya asitle dağlamanın ikinci bir kullanımı da zaten temizlenmiş olan yüzeye metal kaplamanın daha iyi yapışması için asitle oymak (etching) amacıyla yapılmasıdır. Bu durumda kendimizi oksidi ve pulları gidermekle sınırlamış oluruz.

NOT : Yakında değişik kimyasallar ve bileşiklerle çalışmaya başlayacaksınız. Bunlardan bazıları doğru kullanılmadığı takdirde zehirli ve tehlikeli olabilir. Eğer bir bileşik veya kimyasalı kullanma talimatlarına uyarak ve özelliklerine dikkat ederek kullanırsanız herhangi bir tehlikesi yoktur. Öte yandan eğer dikkatsiz davranır ve talimatlara uymazsanız kendinizi ve diğerlerini zor durumda bırakabilirsiniz. Bir örnek vermek gerekirse, borik asit göz yıkamasında kullanılacak kadar yumuşak bir asittir ve üzerinde zehirli olduğuna dair bir etiket yoktur fakat yutulduğu takdirde öldürücü bir zehirdir. Eğer talimatlara uyarsanız ve dahice (!) işler yapmaya kalkışmazsanız kötü bir durumla karşılaşmazsınız.

DENEY 2 :

1. Yüzeyi paslı küçük bir parça demir veya çelik şerit alıp üzerine mısır yağı benzeri herhangi bir bitkisel yağ veya margarin sürün. Şeridi içerisinde 1 ölçü hidroklorik asit (muriatik asit) ve 3 ölçü su bulunan bir behere veya geniş ağızlı bir su bardağına daldırıp meydana gelen etkiyi gözlemleyin.

NOT : Hidroklorik asit kuvvetli bir asittir. Behere koyarken dikkatli olun, elbisenize veya vücudunuza sıçramamasına özen gösterin. Eğer çıplak derinize temas ederse hemen bol suyla yıkayın. Bu genellikle yanıkları önler fakat emin olmak için aside maruz kalan kısma bikarbonatlı soda pastası sürün ve durulayın.

2. Şimdi aynı şeridi üzerinde asit kalmayıncaya kadar birkaç kez temiz suyla yıkayın 2 çorba kaşığı trisodyum fosfat (boya malzemeleri satıcılarından temin edebilirsiniz), 3 çorba kaşığı sodyum karbonat (çamaşır sodası) ve 473 ml. suyla hazırladığınız sıcak çözeltiye daldırın. Gres çıkana kadar şeridi karıştırarak çözeltiye daldırıp çıkarın.

3. Şeridi hidroklorik aside daldırın ve ne olduğunu gözlemleyin. Şeridi 1 dakika kadar asitte tuttuktan sonra çıkarıp durulayın. İlk seferinde ve ikincide neler olduğunu karşılaştırın. Yüzeydeki oksitlenmeyi çıkarmak için önce gres kalıntıları temizlenmelidir. Deney bittikten sonra aside dikkatlice kireçtaşı parçaları (kalsiyum karbonat) veya sodyum karbonat (çamaşır sodası) ekleyin ve köpürtünün bitmesini bekleyip atığı bol suyla boşaltın.

Asitle dağlama (pickling) genellikle pulların, oksitlenmenin ve pasın giderilmesini içerir. Aside daldırma ise genellikle hafif oksitlenmiş ve kararmış film tabakanın giderilmesi, alkali film tabakasının nötralize edilmesi, asitle oyulması ve kaplama öncesi metalin aktifleştirilmesi için kullanılır. Her ikisi de birbirinin yerine kullanılabilir fakat genelde dayanıklı veya hassas işlerde dağlamaya başvurulur. Genellikle asitle dağlama yakından yapılır fakat gerçek kaplamacılıkta aside daldırma yer kaplar.

Şimdi bazı asitle dağlama (pickling), aside daldırma ve parlak daldırma reçeteleri vereceğiz. Bunlar sizin ihtiyaçlarınıza cevap verebilecekler arasından seçilmiş birkaç tanesidir. Değişik kaynaklarda daha fazlasını bulabilirsiniz. Satıcılar da size yardımcı olabilirler.

Kimyasallar hakkında not : Bahsedilen bütün asitler konsantre asittir. Sülfürik asidin bomesi 66° olup %93 H₂SO₄ içerir. Nitrik asidin bomesi 42° dir ve %67 HNO₃ içerir. Hidroklorik asidin (Muriatik asit) bomesi ise 20° dir ve %35 HCl içerir.

ÖZEL UYARI : ASİTLERLE ÖZELLİKLE DE SÜLFÜRİK ASİTLE ÇALIŞIRKEN DAİMA ASİDİ SUYA EKLEYİN. ASLA ASİDİN ÜZERİNE SU DÖKMEYİN VE DAHA ÖNCEDEN SÖZÜ EDİLEN GÜVENLİK KURALLARINI UNUTMAYIN (KORUYUCU GÖZLÜK VE LASTİK ELDİVEN KULLANIN)!